مولانا روانبد؛ بلوچستانَی سعدی

دوشنبهَی روچ، هژده روچ چه شعبان 1345 گوَستَت که مَه ملاّیَی لوگے په اے نام "مولوی یحیی" یکے چه چهبارَی هلکاں (باهوکلات) مردیں چُکّے چه مات بوت. مولوی یحییء همیشه وهد اے ارمان و واهگ هستت که اگه مردیں چکی بوتّ آیّیَ وش تریں سبک جاهاں دیم بدنت و ٹوهیں عالم و زانتکارے ببوُت و بتوانت وتی راج و جامعیَه چه بی سواتی و نازانتی ببچّینِت.

قاضی یحیی وتی پُسّگَی نامَ محمد عبدالله نات. چه کسانِی آیَّی مجگ په وانگ و زانگ تیار بُوانَت و آیَّی لوگ اولی مدرسه و سبک جاهَت که پاکیں قرآن و لهتے چه کتاباں وانینَگ بوت.

1371 ه.ق سالَ که ورنایے بوتّت و آ دور و زمانیانَی علم و وانگانِی سکّتت، پاکستانَی ملک په "کراچی" که آ وَهد ٹوه تریں علمی و دینی دانش جاهَت، راهش دات. رند چه دو سال که وتی وانگانی پوره کرت، وتی وطن و ملک واتَرِّت. لهتی چه مولانایی استاذ و وانینوکاں ایشنت: (هدامرز مولانا غلام مصطفی قاسمی، مولانا محمد علی سندی؛ علامه اقبالَی وانینوک، مولانا حافظ احمد، مولانا قاری رعایت الله و مولانا عبدالحلیم).

کمُّکی بعد چه یایگا، آیَّی پِت مکّه یَی مُهیم شُت و بعد چه حجّ نادراه بوت و چه دگنیا شت و مدینیَی پاکیں هاکَی تها کَلّ کنَگ بوت. مولانا روانبد وش تریں کسِیَت که توانتی وتی پتَی هالیگیں جاگاهَ پُرّ بکنت و پیش نمازی و قضاوتَی مزنیں کار و مسئولیتی زُرت.

1380ءِ سال دولتی سبک جاهَی تها گوں وانینگ دلگوش بوت. 1388ء سال دینی سبک جاهے (تعلیم القرآن) پیم کرت و ابید چه تدریس و وانینگ دولتی سبک جاهانَی تها، اﮮ دینی سبک جاهَی تها تلّاش و کوشستی کرت و نازانتی و بی سواتی و نوک یاری(بدعت) و شرک و خرافاتی خلاف لانکیگی بست و چِست بوت و آیَّی تلّاش و زهمتاں هما کار دات. هنچوش په گهتر کرتنِ مادّی ملک مردمانی وضع و زند بازی کوشست کرت و وتی زورمندیں کلم و زبانَ پَ اﮮ کاران کاربند کرت.

مولوی روانبدَ باززیں مِهر و دوستیے گوں اللهی نبی هستت و اِشیَی گواه و دلیل جتا چه شی که آیَّی لچه و غزلانَی تها یهته، ایشنت که وتی مبارکیں عمرَی تها ده بَر پَ کعبه شریف و نبیَّی روضه یَی زیارت رپته. اگاں بربری نادراهیانَی پتراهنگ آیّ بی واکَ کرت و نهشتی که پَ حجَّی مهیم بروت، بی حد ملورَ بوتّ.

1407ء سالل گوں شی که چه بیماریان و نادراهیاں نرکّتت و لوگیان و سنگتاں آیَّ مَنِه کرت، بلَی کعبه و روضیَی شوق آیَّ آرام نهِشت و اﮮ مهیمَی راهی دیم گِپت و چه اماراتَی راه شت و یهت. ایدگه سال دهمین و آهریں پدیَت که دیم په اللهی لوگ و آیَّی نبیَّی گلزاریں هاکَ شت. بگُوَی لوﭨتی که پیامبر(ص) و آیَّی پتَی کِرّا وتَ آرام بکنت و اودان بوپسِت. حج کنگَی بعد گوں وتی همراهاں گلایشتنت چه قطر و عربستانَی مرز اماراتَ رونت و چه اوداں وتی ملکَ واتر کننت که آیانی موﭨر چپّی بوتّ و چنتی و باد مولانایَی روح دیم پَ اللهی گندگ و لقا بال کرت و قطرَی هاکَ گوں وتی مبارکیں جسَد شرپ دار کرت.

اﮮ روچَی تاریک 23ذی الحجه 1404 ه.ق برابر گوں 16 مرداد 1367 اَت که پَ مُچ مردماں هاسّ پ زبان و ادب دوستاں سوُگَی روچیَت پچی که مولانایَی شعر و لچیاں هامی و ملّایَی سینگی تها جاه کرتت و ﭨوه و کساں، جنین و مردینانی هلوَت(زمزمه) بوتیتنت و مچّاں آیَّ چه وتَ زانت. مولانا روانبد گوں مردم رُست و آیانی کرّا گوں پهکیں درد و مشکلاں منت و تاں که پانَی وتی ربَّی دیدار لوﭨگ بوتّ، آیانی هزمتَ کرت و ملک و وطنی دیمرویا جد و جُهدی کرت.

تاں هنون و نه پیسر چه آیی چشیں واکداریں لچه کارﮮ بلوچانی تها نیهته. مولانایَ چه کسانی شعرَی هنر و ذوقی هستت و توانیں بگویں روانبد بلوچی لچه و شعرَ په کمال رسینت. زیاتی(اغراق) نهنت که آِّیَّ بلوچستانَی سعدی زاننت.

گوں بازیں زانتکاری که چه بلوچی، پارسی و عربی زبانی هستت، کمتر گندیں که سهت و نامفهومیں لبزانَ کاربند بکنت. مولانا نظم و نثرَی تها واکمند و استادَت و ایشی چه آیَّی دست نوشتاں جاه ییت. مولانایَی شعری تخلص ایشاننت: روانبد، انیس، عبیدالله، عبدالله، جامی و نظامی.

مولانا روانبد ابید چه دین و شریتَی زانتکاری، پَ اللهی جاه یارگَی راها(عرفان و تصوف) پاد ایر کرت و مولوی عبدالله درخواستی، قاضی محمد حسن کسر کندی و صوفی خان محمد ایرافشانی مدظله العالی ای راهَی تها مولانایی پیر و مرشدانتنت.

بیکاریَی وهد هاسّ کماشیَی دوره وتی کیمتی وهدَ په لکّتں گوازینت. آیَّی ﭨوه تریں پد و اثر آیّی دیواناننت که یکّی پارسی و عربی و یکی دگه بلوچینت. تجریدالتجوید، عروج الفرائض، النهر الفائض، نظم القواعد و الفوائد، قطوف دانیه فی انواع ثمانیه، النهر الصافی فی العروض و القوافی، تاریخ بلوچستان، مجموعه فقاوا و ... هنچوش لهتی رجانکی هم چه اﮮ واجه پشت کپته.

مولانا روانبد وتی کیمتی زندی تها سَی بر سانگ کرت و ه‍‍ژده چکّ-نه جنین و نه مردیں- اﮮ سورانِی ثمرنت. آیَّی زهگاں گیشتر ادب دوست، عالم و زانتکار و حافظ قرآن و شریتنت و لهتے هم لچه کاریَی طبع و ذوقش هست. مولانایی مزنین زهگ مولوی مفتی نظام الدین هنون وتی پتََی جاه منند شرعی و اجتماعی کاران و هنچوش پیشینی پیشنماز و وتی پتی سبک جاهَی مسترنت.

مولانایَ دو برات هستنت که هنوں زند گوازیننت و ﭨوهیں بلوچی لچه کاراننت و مولانایی شاگرد و وانندهاں بوتینت؛ مولانا عبدالمجید و ملا محمد روانبد.

"هدا آیَّ وتی نبیَّی کرّا جاه بدنت و گوں نیکیں بندیاں حشر و نشر بکنت"

 منابع:

تذکره شعرای بلوچستان، نورالله کرد، پویان فرنگار،تهران،1386

دیوان روانبد، تصحیح عبدالغفور جهاندیده، بام دنیا، زاهدان، 1384

شعر بلوچ، غلامحسین جهانتیغ، نشر خرّم، قم، 1381.